Search This Blog

Wednesday, December 7, 2011

Do we have the moral right to claim credit for championing Buddhism?


A certain amount of jingoism is alright. 

Recent history or economic competitiveness justifies our eagerness to rise to the defense of our motherland, laudable. But… do we ever introspect before jumping to claim moral high-ground?  

There is no denying the fact that Buddha lived here or that we have not forgotten his principal teachings. The Hindu religious beliefs and practices today have more in common with his teachings than the Brahmanic religion which had preexisted. No wonder, the founder of the six branches of latter Hinduism, Sankara, was called Pracchanna Buddha (Buddha in disguise). 

When the Tibetan theocracy had a crisis we had immediately embraced them. Was it an entirely altruistic act? Or had it sprung from our love for the religion which had disappeared from this country a millennium ago? Yes, we may say it’s neither. It was a simple act of a good neighbor. Great!

That act alone holds us in good stead today and, gives us a reason to boast. 

While we are blowing the trumpets about the Global Buddhist Congregation at New Delhi, shouldn’t our attention be drawn towards some of our failings too? Here, I’m not talking about the abuse and persecution we had meted out when the teachings of Buddha became no longer fashionable or feasible in an environment of war, political fragmentation and general unrest which characterized the medieval times. It was not only here. Across a large swathe of Central and Western Asia the socio-political compulsions had dictated that we adopt violent, sectarian faiths. It’s a historic truth. And, any burden of guilt, if you carry, its fine; but any compulsion is unreasonable. Luckily, Buddhism had survived, where geography allowed isolation.

Asokan Inscription at Sannati
But… with the coming of modern age, when the likes of Cunningham and Marshall exposed our collective consciousness to that phase in history, in which the people of this country, our ancestors, nurtured and propagated a tradition which was systematically erased in later times; we had recognized a prize, a crutch for our wounded self esteem. We had grabbed at it with both hands to prop up our immediate agenda – no doubt symbolically – to validate our secular and egalitarian credentials.

We had drawn what we needed. Period 

If you say that… 
‘with knowledge must come, responsibility’; 
and now that we know that our country has the custody of a heritage,
Shouldn't we be accountable to the millions of people who cherish it?  

We just provide lip service and nothing tangible. Of course, the sites and monuments associated with the faith give an opportunity for the enterprising amongst us, to wangle an extra dollar or yen from the faithful. Alright, but where it is not allowed by law, the political and administrative apathy is amply evident.

Portrait of King Asoka (ranyo asoka inscribed on top)
Examples? There are many. 
 

One that comes to mind is Kanaganahalli or Sannati, a Buddhist site discovered in 1993-94. 

It is a short distance from Yadgir, a district headquarter town in Karnataka. 
Trial excavations by archaeologists took place over a couple of seasons and were completed in 1996-97, exposing a wealth of material - architectural, sculptural and thousands of written words. 


Fourteen years! 

Still the report is awaited. Will it ever see the light? 
Buddha alone knows! 
While the various agencies involved are busy fighting turf wars, the site and the sculptures lay exposed to the elements.

Among the sculptural material is a carved limestone slab. Portrait off a king called Asoka. You may ask, ‘how in Buddha’s name do you know?’ Let me show you. Do you see the scribble on top of the picture?  They are letters in Brahmi, the original Indian script. His name ‘Ranyo Asoka’ was inscribed at the top of his portrait to squelch your doubts. 

And, it’s the only such specimen.

It is laid out under a Neem tree.

There he rests; the greatest ruler of the Indian Subcontinent, whose contributions to the Buddhist faith are matched only by its founder Gautama Buddha himself and probably by the philosopher, Nagarjuna. 
 
Sannati is only one such example. 

When I visited the site, 

The shade provided by the Neem tree was the only convenient place for a half a dozen security men to have their lunch. Poor souls! where else will they go to? Haven't we read in our history text books, that there was a king called Asoka, who had planted trees to provide shade to the common folk? 
Now, he shares the shade still!
And, the stone portrait of the king also served as their dining table. 

 
Shame!?
 

Monday, December 5, 2011

వాశిష్ఠీదేవి పరిచయం

 
పవిత్ర గోదావరీ నదీతీరం. పడమటి కనుమల్లో నాసికా నగరివద్ద పుట్టి ఆంధ్రమహరాట్టులసీమలను సస్యశ్యామలంచేస్తూ తూర్పుకనుమలతో దోబూచులాడుతూ దక్షిణారామానికి దిగువగా ప్రాగ్సాగరంలో కలిసే మహానది. ఒక్క పవిత్రస్నానంతోనే సకల పాపాలూ హరించగల పుణ్యనది. అది ప్రతి పన్నెండేళ్ళకూ ఒకసారి వచ్చే మహా పర్వదినం. ఆనాడు ఆ నదీమతల్లి జలాల్లో మునకవేయని దౌర్భాగ్యుడు ఆ ప్రదేశంలోనే ఉండదు. నేలయీనినట్లు జనం. నదీతీరంలో అమ్మవారి కోవెల. ఆమె బ్రాహ్మణులకు బ్రహ్మాణి, వైదికులకు విద్యాదాయియైన సరస్వతి, ద్రావిడులకు ఇలాదేవి, మరియూ సామాన్య జానపదులకు బొడ్డెమ్మతల్లి. ఇక బౌద్ధధర్మాన్ని ఆచారించేవారికి బుద్ధిస్వరూపిణి ప్రజ్నాపారమిత. మహాత్వ కవిత్వ పటుత్వ సంపదలిచ్చే కల్పవల్లి. 
ఉచ్చైశ్రవాలవంటి పంచకల్యాణులపై సైనికులు దారిచూపగా, మణిమయ చత్ర చామరాలతో రాచభటులు ముందురాగా, భేరీ నాదస్వరాలకి అనువుగా వేశ్యారమణీ సమూహం నృత్యగీతాలు ఆలపించగా, రక్షకబృందం, పరివారం చుట్టూ నడవగా, రాజమాత గౌతమీదేవియొక్క రాచపల్లకీ దేవి ఆలయం ముందు వచ్చి నిలిచింది.
ఐరావతపు దంతములవన్నె వెలినూలు చీరె, కావిరంగు కాశ్మీరపు ఉన్ని పైబట్టతో ఆభరణరహితయై దైవమాత అదితీదేవిలా పల్లకిదిగిన రాజమాత గౌతమీదేవిని చూసిన మరుక్షణం జయధ్వానాలు మిన్నంటాయి.
శాతవాహన సామ్రాజ్య క్షేమదాయీ... జయః
శ్రీశాతకర్ణీ వరపుత్ర దాయిత హిరణ్యగర్భీ... జయః
ఆంధ్ర కర్ణాట జన కల్యాణకారిణీ... జయః
అపరిమిత ధన ధాన్య దాన ప్రదాయినీ... జయః
రాజమాత దర్శనార్థం విరగబడ్డ జనాన్ని అదుపుజేయడం ఒక మహాయజ్నమే!
అంతలో...
అదే పల్లకీనుండి,
మహాచీనంలో ప్రత్యేకించి నేయించిన నాజూకు నాచుపచ్చ హోంబట్టుపై, కాంచీపురపు బంగారు బుటాతో మామిడిపిందెల అంచు చీరె, చాటున దోబూచులాడే లేత కుచాగ్రాలను దాచే వ్యర్ధప్రయత్నం చేస్తున్న కుంకుమరంగు మహాలంక రవపట్టపు రవికె, దానిపై ఆరుపేర్ల సువర్ణ పణహారం, శంఖాన్ని పోలిన మెడచుట్టూ రవ్వల కంఠాభరణం, వసంతర్తాగమనం తెలియజేసే మొదటి మామిడి పిందెవంటి చుబుకంపై మూడు చుక్కల పచ్చబోట్టు, సంకర్షణుని హలాగ్రంలా కోటేరేసిన నాసాగ్రంపై మంచిముత్యపు నత్త్తు, బెత్తెడు జారిన జంట సంపెగలవంటి చెవులపై ఉయ్యాలలూగే కుండలాలు, మహాసాగరమువలె సమస్త భూమండలాన్నీ తమలోతుల్లో దాచగల కాటుకదిద్దిన కళ్ళు, భ్రూమధ్యంలో ఎర్రని దోసపిందె బొట్టు, విశాలమైన పాపిట పచ్చల రావిరేకు, తుమ్మెద రెక్కలను తలదన్నే కచసంపదను ముత్యాల సరాలతోనూ సన్నని కనకాంబరాలతోనూ పేనిన బారెడు జడ, ఎడమ భుజంపై పడగెత్తి నునువైన చామనఛాయ దండను చుట్టిన వాసుకీబంధపు వెండి వంకీ, ముంజేయి నుండి మోచేతి వరకూ తీర్చిన రత్నమయమైన కంకణాల బరువుకు వణికే పల్లవ కోమలములైన బాహువులు, అర్ధచంద్రమను బోలిన నాభిని తనలో దాచిన ఆకాశము వంటి నడుముకు వెండి గంటలు కూర్చిన కెంపుల వడ్డాణ్ణం, కస్తూరికాది పాదలేపనాలతో మిశ్రితమైన లత్తుకతో అరుణకాంతులు వెదజల్లే పాదద్వయం.... రత్న మంజూషపై అవి మోపినప్పుడు చేసిన మణికింకిణుల కణక్కణనాదాలకు నిశ్చేష్టులైన జనానికి, ఆ అసమాన సౌందర్యరాశి, ఆ అలౌకిక లావణ్యమణీ ఎవరో ఊహకందలేదు...
’ఈమె మానవ సుందరి కాదు దేవలోకంనుండి వచ్చిన ఇంద్రాణి కాబోలు!’
’లేక నాగలోకంనుండి వచ్చిన ఉలూచీ దేవియా?’
’లేదు, ఈ మచ్చెకంటి, సాగరగర్భాన ఉదయించిన లక్ష్మీదేవియే!’
’పీతవర్ణపు చీరెలో వసంతుని సహోదరి, కామునికై వచ్చిన రతీదేవేమో?’
ఇలా తమలోతమే ఊహించుకుంటూ చేష్టలుడిగిన జనానికి కంచుకి హెచ్చరికతో తెలివివచ్చింది.
’వినండహో..... విశాఖనాగడుదొర మగ, కళింగ రట్టోడి కూతు, సాతకన్ని మారాజు కాబోయే ఇల్లాలు, తెన్గుకన్నడ సీమకి దేవుళ్ళిచిన దొరసాని, సాతవానికుల మారాణి, సిరితాయి వాసిఠ్ఠీయమ్మ మారాజుని మనువాడ పైథానపూరి దారి మనసీమకొచ్చె. బిరాన మొక్కుడీ’ అన్నంతనే జనంలో కలిగిన కలకలం అతింత కాదు.

Thursday, November 24, 2011

శ్రీరామజ్వరం

గత పాతికేళ్ళుగా తెలుగులో పౌరాణిక సినిమా వచ్చినట్లు గుర్తులేదు.

బాపూ సినిమా! 
సినిమా రిలీసయింది అని తెలియగానే..... సినిమా ఫీవర్ పట్టుకుంది.

ఎక్కడ ఆడుతుందో అని పేపర్లో చూసాను. ఇంటికి దగ్గరగా ఒకటే మల్టీప్లెక్స్, ఫేమ్ లిడో, బెంగుళూరు ఎమ్ జీ రోడ్డు దగ్గర. వెళ్దామంటే రెండు రోజులు తీరిక లేకపోయింది.


ఆలస్యం అయ్యే కొలదీ జ్వరం తీవ్రమైంది. 

తోడుగా రమ్మంటే ఎవరికీ ఆసక్తి లేదు. భార్య బంగారాన్ని పిలిస్తే, పౌరాణికాలు తనకు గిట్టవని తెగేసి చెప్పేసింది. ఇక బంగారు సీతలెవరినైనా పిలిస్తే వచ్చి ఉండేవాళ్ళేమో? కానీ ఏకపత్నీవ్రతుడి సినిమా కదా, బాగుండదేమో ;)
ఉదయాన్నే లేచి, ఐదు గంటలు గాల్ఫ్ కోర్సులో వృక్షాలూ, పక్షుల మధ్య వనవాసం చేసి, స్నానాదులు, అంటే బ్రేక్ఫాస్టూ కాఫీ లాంటివి అనమాట, ముగించి, ఒంటిగంటకు ఒంటరిగా సినిమా హాలుకి చేరాను. సినిమా ఒకటీ నలభైకి. బాక్సాఫీసులో టికెట్లిచ్చే పిల్ల, "చిన్న ప్రాబ్లం సార్" అని టికెట్ ఇవ్వడానికి నిరాకరించింది. ఏదో టెక్నికల్ ప్రాబ్లమేమో అనుకుంటూ...
"కారు పార్కింగులో పెట్టి వచ్చేదా? షో అయితే ఉంది కదా?" అని అడిగాను.
"అదే ప్రాబ్లం సార్. మీరే చూడండి. బుకింగులు సున్నా! సేల్సు సున్నా! ఈ షో కి వచ్చిన ఒకే ఒక వ్యక్తి మీరే. కనీసం ఆరుగురైనా లేకపోతే సినిమా వెయ్యడం సాధ్యంకాదు. కాసేపు ఆగండి, ఇంకెవరైనా ఐదుగురు వస్తే టికెట్లు ఇస్ష్యూ చెస్తాను", అన్నది.
సరే ఇంకేం చేస్తాం? సిగరెట్టు వెలిగించి రామభజన చేస్తూ బాక్సాఫీసు బయట కూర్చున్నాను. అంతలో కోరిన వరాలిచ్చే వనదేవతల్లా అలంకరించుకొని, శబరిమాతలాంటి వృద్ధురాలికి తోడుగా ఇద్దరు స్త్రీలు వచ్చారు. వాళ్ళకి విషయం చెప్పి, "ఇంకో ఇద్దరన్నా కావాలి, మీఇంట్లో వాళ్ళు కానీ, చుట్టాలో ఫ్రెండ్సో వస్తారేమో ప్రయత్నించ" మని బతిమాలాను. పాపం ఫోన్లో చాలమందినే అడిగిందామె. ఫలితం లేదు.
ఈలోగా ప్రక్కనే కూర్చొని తన గర్ల్ ఫ్రెండు కోసం వేచిచూస్తున్న ఒక బెంగాలీ యువకుడితో మాటకలిపాను. ఏ సినిమా అనేదీ అతను ఇంకా నిర్ణయించుకోలేదు. అదీ మనమంచికే. "చూడు బాబూ, ఈ సినిమా అయితే హాల్లో మేము నలుగురం తప్ప ఇంకెవరూ ఉండరు. మేమూ వెనక్కి తిరిగి చూడం. సినిమా మీకు అర్థంకాదు కాబట్టి, ఎటువంటి డిస్టర్బెన్సూ ఉండదు. నీవూ నీ గర్ల్ ఫ్రెండూ కనుక టికెట్ తీసుకుంటే, అంతా కలిసి ఆరుగురు అవుతాం".
నా అదృష్టానికి ఆ అబ్బాయి "సై" అన్నాడు.
ఆవిధంగా హాలులోకి ప్రవేశించి ముందు సీట్లో కూర్చున్నాను.
హాలు గోడలు చూస్తుంటే అదొక ’డెజావూ’ లా అనిపించింది. ముప్పై ఐదు ఏళ్ళ క్రితం, తిరుపతి. అదీ బాపూ సినిమాయే! సీతాకళ్యాణం. తిరుపతిలో నా అదృష్టం కొలదీ I. S. మహల్ సినిమాహాలు ఓనరు పాపం ఆ సినిమా డిస్ట్రిబ్యూషన్ రైట్స్ కొనుక్కున్నాడట. ఆ ఒక్క ఊళ్ళోనే ఆ సినిమా నెలరోజులకు పైగా ఆడింది. సెలవలకి తిరుపతిలో ఉన్నానేమో, రోజూ రెండోఆటకి సువేగా మోపెడ్ వేసుకోని నేను రెడీ. ఒక్కరోజు కూడా విడువకుండా కనీసం ఇరవై సార్లన్నా చూసి ఉంటాను. చాలా సార్లు మొత్తం హాల్లో నేను ఒక్కడినే.

ఈ ముప్పై సంవత్సరాలలో, ఆ సినిమా కనీసం వందసార్లన్నా చూసాను. ఇక ఈ రామరాజ్యం ఎన్నిమార్లు చూస్తానో?


అనుకున్నట్లుగానే, త్యాగయ్య పదాలలో శ్రీ రామ పురప్రవేశంతో సినిమా మొదలయింది.
అద్భుతం!
అప్పుడు నోరు తెరిస్తే, సినిమా అయ్యేవరకూ మూతబడలేదు. ఏవో ఒకటి రెండు క్షణాలు తప్ప ఎక్కడా అపశృతి లేదు.

ఎన్టీయార్ కొడుకు రాముడు? పర్వాలేదు. తెలుగు సరిగ్గా ఉచ్చరించడం రాకపోయినా విగ్రహం బాగానే ఉంటుంది. కథలో రాముడు కూడా నవయువకుడు కాదుకదా, కాస్త పెద్దతరహా పాత్రే. ముఖంమీద ముడతలూ, కళ్ళకింద సంచులూ కనిపించినా అంత అనౌచిత్యంగా అనిపించలేదు. ఇక కౌసల్య పాత్రలో కే ఆర్ విజయ. మరీ వయస్సు ఎక్కువైపోయింది. కొంచెం మధ్య వయస్కురాలెవరైనా అయితే బాగుండేదేమో? అదే విధంగా, వశిష్ఠుడిగా బాలయ్య (హీరో బాలయ్య కాదు) మరీ వృద్ధుడై పోయాడేమో, మాటలు సరిగ్గా పలకలేక పోయాడు. వైయ్యాకరణి, సాధువూ, పురోహితుడిగా సరిపోలేదనిపించింది. ఇక అయోధ్యా పురజనుల రూపురేఖలు బాపూ సినిమాకి తగినట్లు లేవు. జూనియర్ ఆర్టిస్ట్ గిల్డ్ ప్రభావమేమో? ముందు వరసలోని పురజనం విషయంలోనైనా కాస్త జాగ్రత్త తీసుకొని ఉండవలసింది. ఉదాహరణగా, సీతాకళ్యాణంలో, రాముడు మిథిలా నగరం ప్రవేశించినప్పటి సన్నివేశంలోని జనాన్ని, ఈ సినిమాలో లవకుశులు అయోధ్యా నగరంలో పాడుతున్నప్పటి సీన్ తో పోల్చిచూస్తే తెలుస్తుంది.

ఐతే, మిగిలిన వాళ్ళంతా పాత్రలకి అతికినట్లు సరిపోయారు: సీతా, లక్ష్మణుడు, పిల్లలు - లవకుశులు. ఎప్పుడో నలభై ఏళ్ళ క్రిందటి, మహాబలిపురపు బాలరాజుకి, హనుమంతుణ్ణి సంధించి చేసిన ప్రయోగం అద్భుతంగా ఉంది. వృద్ధ వాల్మీకిగా, కథకు సూత్రధారుడిగా ఇంకో బాలరాజు, మహా 'ఋషి' నాగేశ్వరరావు. రాముడి కథ చెప్పడం వారికి ఎప్పటినించో అలవాటే. భూకైలాస్ లో నారదుడిగా మొదలుపెట్టారు. అందాలరాముడుగా, భధ్రాచల స్థలపురాణం ఆయనతో బాపూ రమణలే కదా చెప్పించారు? 

దృశ్యకళ అసమానంగా ఉంది. అయోధ్య రాచనగరి మధ్యయుగపు భారతీయ శిల్పకళా సంస్కృతికి అద్దం పట్టినట్లు ఉంది. ద్వారసముద్రపు (హళేబీడు) గోడలూ, అర్భుదనగపు (మౌంట్ అబూ) జినాలయాల స్థంభాలూ, కాకతీయ తోరణాలూ అన్నీ ఒకేచోట! నయనానందకరం.

ఇక చిత్రకల్పన, సంగీతం విషయం చెప్పడం అనవసరం. అది బాపు బొమ్మ. జగదానందకారకం. పుష్పకంలో సీతారాముల్ని చూసినప్పుడు మొదలైన ఉద్వేగపు కన్నీళ్ళు వైకుంఠారోహణం వరకూ కారుతూనే ఉన్నాయి. దానికి తోడు కథ మొదటి సగం కరుణరస ప్రధానం. రెండు చేతిగుడ్డలు పూర్తిగా తడిచిపోయాయి.

ఈ జ్వరం ఇప్పట్లో తగ్గేటట్లు కనిపించడంలేదు.
ఔషధం, రామరసమే!
వైద్యుడు బాపూ.
దీర్ఘమైన చికిత్స - సినిమాహాలు ఇంజెక్షన్ల తర్వాత, డీవీడీ మాత్రలతో చాలారోజులే అవసరం!
ఇక చివర్లో, రాముడు, సోదర సహితుడై చేసిన మహాభినిష్క్రమణంకి బదులు ఒంటరిగా ఏడు వాకిళ్ళు దాటటం కొంచెం నిరుత్సాహపర్చింది. 
అయితేనేం? 
కావ్య ఫలశృతులే నిజమైతే, ఈ దృశ్య కావ్యాన్ని చూసిన వాళ్ళందరూ ఆ ఏడు తోరణాలూ దాటి ఆ వైకుంఠునిలో ఐక్యం కాగలరు.
రమణ గారు సినిమా చూసి ఉంటే ఎంత ఆనందించేవారో?


Friday, September 2, 2011

Who is Gaṇésh?


Based on the current Hindu understanding his resume would read like this:
Gaṇésh (गणॆश)
Kunjarāsurabhanjana (कुंजरासुरभंजन)
Vighnésh (विघ्नॆशः)
Pārvatīnadana (पार्वतीनंदन) etc. etc ……
They are not just the list of his names. They describe his career- positions, achievements, core-competences, family and relationships. But if we venture to know his name, we will be stumped. Because he has no name! He goes only by his designations.

Let me explain why.....

The names such as Gaṇésh, Gaṇapati (गणपति), Vināyaka (विनायक), Gaṇādhyaksha (गणाध्यक्ष), Gaṇanātha (गणनाध) etc. are derived from his position of being the Leader of the Gaṇās (गण) or Troops. An attribute he shares with many others and amounts to being a superfluous designation as we have no great evidence of his leading the armies of the Dévās (दॆवा) on any great campaign. While his so-called brother, Murukan (मुरुगन् / முருகன்) had certainly led the armies on a campaign against the demon Tārak (तारकः). He is not only an acknowledged leader of the army, but also he had taken a consort whose name symbolizes ‘Armies of the Gods’ – Dévasenā (दॆवसॆना).
Further, Gaṇésh had no political power over the Dévās, either. The overlord of the Dévās has always been Indra (इंद्रः). And he is not an incompetent general. If we go by the Védās (वॆदा), which we always consider as the most fundamental source of Hinduism, Indra’s long string of achievements overshadow those of every other protagonist. Ironically, we have no reference to our beloved Gaṇésh in any of the four Védās.

Parentage:
The ubiquitous family picture always shows the original couple with their two sons. Not a good example in these times when the sex-ratio is falling. How I wish that one of them is a girl child? It was a monumental goof-up by the writers of the Pürānās (पुराणा), who lived in their times when war and calamity necessitated a need for more male offspring. Had they any inkling of the times to come, they would have invented a more balanced family.
Now, our Gaṇésh certainly belongs to the family, even though he is not a biological child of his parents. If you go by the story, he probably was cloned from the somatic matter of his mother – some kind of parthenogenesis. His father might have had rejected him initially, but he had relented and adopted him. His other son of course is a natural child, conceived after the legendary courtship, immortalized by Kālidāsa (काळिदासः) in his epic Kümārasambhavam (कुमारसंभवम्). 
If we go by the story of Gaṇésh, it is very improbable for him, a clone, to be male. He had no option but to be an image of his mother, the original Mother Goddess. 
If we start questioning logically his various names and designations as we know them now, the questions will lead to more questions and never any answers.
But, he is our most beloved God, why?
One probability may be due to the string of names which denote his prowess as the ‘Remover of Hurdles’:  Vighnésh (विघ्नॆशः), Vighnarāja (विघ्नराजः), Sankat Mōchan (संकट मॊचन) etc. No doubt, a billion-strong Hindus believe that he can remove hurdles in their path. I’m not so sure if he could be effective in clearing the Bangalore traffic for an ambulance, but he is certainly reliable whenever I embarked on a longish drive, and invariably I pray to him before starting on one such. And in terms of hurdles in life, he is always a great support, as long as the solution is part of his job description and within his jurisdiction. If the karma states otherwise, any amount of bribe and prayer will not make him budge.
Catal Huyuk
Ankara
We pray to him first before any other god, logically a position which must be reserved for the original God / Goddess. None of his names or designations as we understand them today throws any light on his preeminence.
Now, let’s step aside and think more logically – ‘Who should be the godhead which deserves the first prayer?’
Anthropologically speaking, humans originally worshipped a female goddess, a symbol of the mother earth, provider of sustenance. Therefore let’s say that she deserves our first prayer.



Catal Huyuk
Upper Paleolithic Europe
What does she look like? Archaeological sites which belong to the ‘Cro Magnon’ Europe or our own Neolithic sites like Mehrgarh abound in Goddess Figurines, which belong to a time well before the earliest dates assigned to the Védās and also every other known legend of the world civilizations. 
These figurines portrayed a gross female.
Have we forgotten her?
Let us look at the various references to this lady in existing legends and scriptures from ancient civilizations:
The names such as Éréshkigal (Elamite / Sumerian), Gaiā (Minoan / Greek), Māgna Māter (Roman) which designated the original Earth Mother come to mind. All of them were considered gross and ugly and were later replaced by more presentable Ishtār, Ceres, Persephone, Aphrodite etc….
Do we have such references in our ancient scriptures?
We do have some mother goddesses – Mother of Dévās - Aditi (अदिती), Mother of Rākshasās (राक्षसा) - (Diti / दिती), Mother of Nāgās (नागा) – Kadruā (कद्रुवा), Mother of Birds - Vinatā (विनता) etc. They are all consorts of Kasyapa (कश्यपः), an ancestor but not the original one. We pride ourselves as a civilization with a wealth of scriptures and legends. They must have contained some references to the original mother?
Let’s dig. 
Corpu Mother Goddess
Anatolia
She was called Jyésṭā (ज्यॆष्टा) or Jyāyā (ज्याया). 
In a treatise on iconography called Pūra Kāraa Āgama (पूर्ण कारण आगमः), she was remembered as…
Kümbhi   (कुम्भी) - Pot-bellied
Hastimukhā  (हस्तिमुखी) –  Elephant faced
Vighna-pārada  (विघ्नपार्षदा) – Remover of Obstacles
The resemblance is obvious. Except that our beloved Gaṇésh is male.
Is there any connection?
If you go back to the pooja booklet which exists in every household, you will find the hundred and eight names of Gaṇésh. As we have elaborated, almost all of them denote a designation, position or a core-competence. Except …..

Héramba (हॆरंबः / हॆरंबा)

Sāyana (शायनः), the commentator on Védās gave a meaning, which he himself agreed as doubtful. He had said that it probably meant ‘beautiful’. Ironical or was he trying to hide something? Of course, he was. He belonged to the lineage of Sringeri saints. With Ādi Śankara (आदि शंकरः) credited as the founder of the six cults (षण्मत स्थापनाचार्यः), and one of them being the Gāṇapatya Cult (गाणपत्य मतः), he had to conform.

But the name is significant.
We will look at it from Dravidian etymology, since we know that the mother cult belonged to a Pre-Aryan time zone.
Let’s split the word:
HÉR – AMBA       हॆर - अंबा

Amba is Mother, we know that.
H and P are interchangeable. Like in Kannada Hālu (ಹಾಲು /हालु) = Telugu Pālu (పాలు / पालु) and many other such examples. HÉR = PÉR        (हॆर = पॆर)
Even today the ‘Hiré or Hiria (ಹಿರೆ / ಹಿರಿಯ) (हिरॆ / हिरिय) in Kannada meant Elderly. Péria (பெரிய) (पेरिया) in Tamil is a synonym


Therefore….
HÉR-AMBA = PÉR-AMBA = Elder Mother.

Her worship is proscribed as she is inauspicious. Was it an attempt to suppress a popular cult? And make it subservient to the new cults founded then?They failed. And she had survived. 
Lokamānya Tilak knew; a Vedic scholar of no mean repute. When he created the public festival, he had formulated it in the lines of the Dévi Pooja of Calcutta. There are a few folk festivals in North Deccan, like the Boddemma Jaatra (బొడ్డెమ్మ జాతర)(बोड्डेम्म जात्र) of Telangana, which provided the blueprint. Of course Boddemma = Peddamma = Elder Mother.  You cannot miss the similarity!


See. My wish is granted!
That’s the power of Gaṇésh!
I just asked him, how to balance the sex ratio.
And he had given me the clue. To begin with his family photograph.
ह्म दॊ हमारा दॊ
A girl and a boy. Perfect!


 Jai Ho! Ganesh!

Wednesday, August 24, 2011

రుక్మిణీకల్యాణం

 శ్రీకృష్ణాష్టమి రోజు చాలారోజుల తర్వాత జెమినీ టీవీలో ఒక సినిమా చూసాను. 
అది ముగ్గురు కృష్ణుల సృష్టి: ఎవరా కృష్ణులంటారా? చెపుతున్నా! జాగ్రత్తగా వినండి....
  • ఒకటో కృష్ణుడు - క్రిష్ణద్వైపాయనుడు, అంటే వేదవ్యాసుడనమాట!
  • రెండో కృష్ణుడు - కృష్ణదేవరాయలు, అదే ఆముక్తమాల్యద రాసినోడు!
ఇక
  • మూడో కృష్ణుడు - ఇంకెవరు? మనవాడే, నటరత్నం ఎన్టీవోడు! వాడే దర్శకుడు కూడా.

ఈ సినిమాలో ముఖ్యమైన ఘట్టాలు - లాక్షాగృహ దహనం (మత్తు వదలారా నిద్దుర) , హిడింబాసురవధ (ఛాంగురే బంగారు రాజా), బకాసుర వధ (భళాభళీ నా బండీ), శ్యమంతకోపాఖ్యనం (వినాయకచవితిలో చదివే కథ) జరాసంధ వధ, రాజసూయం,

And more importantly మయసభ లో ధుర్యోధనుడి (ఎంటీవోడి) ఏకపాత్రాభినయం’ with that all time famous song which blared on the loud speakers of every village cinema tent (డేరాహాల్లు) for decades, announcing the evening show...

అదే...
స్వాగతం కురు సార్వభౌమా స్వాగతం... టడడం టడడం 

సినిమాకి మూలకథ - మహాభారతంలో ఆదిపర్వం,
వేదవ్యాస విరచితం అయినా ....
సారమతిం గవీంద్రులు ప్రసన్న కథా కలితార్థయుక్తి లో
నారసి మేలునాన్ ఇతరు లక్షర రమ్యత నాదరింప నా
నా రుచిరార్థ సూక్తినిధి నన్నయ భట్టు తెనుగున మహా
భారత సంహితా రచన బంధురుడైయ్యె జగద్ధితంబుగన్
మనకి తెలిసింది ఆ భారతమే కదా?

దానికి తోడు నన్నయకి రెండొందల ఏళ్ళ తరువాత ఇంకో భాగవతోత్తముడు పుట్టుకొచ్చాడు. ఎక్కడో తెలంగాణంలోని ఏకశిలా నగరంలోనట. ఒకవేళ సమగ్ర ఆంధ్రదేశం ఇంకొక తూరి విడిపోవాల్సొస్తే, ఆయన తెలంగాణంలో కాదు, రాయలసీమలోని ఒంటిమిట్టలో పుట్టాడని వాదిద్దాం, సరేనా? ఆయన పేరు, బమ్మెర పోతన. టాంక్ బండ్ పైన ఆయన విగ్రహం కూడా పడగొట్టారట మన సోదరులు. అందుకే అయన్ని సీమకి తరలించడం తప్పేంలేదేమో?

ఆయన లలిత స్కంధము లోని తొమ్మిదో స్కంధంలో ఒక ఎపిసొడ్ ని మన అన్నగారు తనది కాని exceptional శైలిలో ఒక ballet గా మలిచారు. చిత్రపు నారాయణుడి  భక్తప్రహ్లాద సినిమా, బాపూ గారి సీతాక’ళ్యా’ణం మాత్రమే, తెలుగు సినిమాల్లో దానికి సరితూగ గలవేమో?
అది...  45 minutes of ethereal bliss! తెలుగులో అలౌకికానందం.

అందులో ఒక కృష్ణుడు ఎప్పుడో వేల సంవత్సరాల గింత ద్వారకలో ఉండిండట. మన ఎంటీవోడిలాయే ఉండే. కాదని ఎవడైనా చెప్తుంటే... వంగదీసి గుద్దుడే, ఏం ఆలోచించే పన్లే. సమఝాయిందే? రెండో వాడు సరే మనోడే. ఇక మూడో కృష్ణుడు, మూరురాయగండడు. ఈ రాయల వారు ఏడనుండప్పా వస్తాండు? అనుకుంటుండ్రా? అర్థమవ్వాలంటే ఈ
సినిమాలో రుక్మిణిని చూడాలి. ఓమ్మో ఏముంద్రా ఆ పిల్ల! బొత్తిగా పదారేళ్ళు కూడా లేని అరవ పిల్ల. కే ఆర్ విజయ అంట. ఆ పిల్లని చూసుంటే అరవ పిల్లల మీద చిన్నచూపు వదిలిపెట్టి శ్రీనాథుడు మద్రాసులో మకాంపెట్టే వాడేమో?
మరి ఈ పిల్లకీ, రాయలకీ ఏం సంబంధం అనుకోకండి. ఉంది. రాయలు రాసిన ఆముక్తమాల్యద అసలు పేరు గోదాదేవి. అరవోళ్ళు ఆండాళ్ అంటారు. సిరివిల్లిపుత్తూరులో పూజారి కూతురు. ఆ ప్రబంధంలో హీరోయిన్. ఆమే మన అన్నగారికి inspiration. పాడించింది భాగవతంలో పద్యాలైనా, ప్రతి frameలో రంగనాథుని పొందుకై తపించే కృష్ణరాయని గోదాదేవే సాక్షాత్కరిస్తుంది. 

చూడాల్సిందే కానీ, ఆ experience చెప్పనలవి కాదు.

నాకైతే అది ఒక పూర్తి అచ్చతెలుగు సినిమా. 

తెలుగు వాళ్ళెవరైనా సరే, దేశంలో కానీ పరదేశంలో కానీ ఎక్కడున్నా సరే, అందరూ కలిసి ఒకేసారి కనుక చూస్తే ఇక ఈ తెలంగాణా లాంటి విభజన వాదాలు పుట్టవ్. Avataar సినిమాలో Spirit Tree లాగా అందరినీ కలపగల్దేమో?
ఇప్పటికే, వెల్లూరూ, ధర్మపురి, కోలారు, బళ్ళారీ, గంజామూ ఇలా ఎన్నో పోనేపోయాయి. ఇంకా ముక్కలు చేసి మనకొక ఉనికి లేకుండా చేసుకోవాలా?

 


Monday, April 18, 2011

రాయచూరు


అది రాయచూరు. చాలా మందికి తెలుసు అది కర్ణాటకలో ఒక జిల్లాకేంద్రమని. రైల్లో వెళితే  క్రిష్ణమ్మ ఒడ్డున థెర్మల్ విద్యుత్గారం ఆ ఊరికి కొండగుర్తు.
ఆ ఊరికి అదే పెద్ద హోటలు.  మద్యపాన ప్రియులకి మంచి వసతైనది. మరి దాని ఓనరు ఆ జిల్లాకి పెద్ద అబ్కారి డీలరూ, ఏదో మనకీ కొంచెం ఫ్రెండూ, సరా?

కారు పార్కింగుకి   కాస్త దూరంగా కోట గోడ.  సాయంకాలం, అంతగా పనేమీ లేదు. మాములేగదా! అలా సిగరెట్టు నోట పట్టి చల్లగాలికి బయటకి అడుగెట్టాను. వంతెన మీదుగా కోట ద్వారం దాటి కొంచెము ముందుకెళ్ళానో  లేదో అలవాటు ప్రకారం దాదాపుగా ఒక శతాబ్దం వెనక్కి వెళ్ళింది, మనస్సు. రాజమండ్రిలో ఒకానొకప్పుడు ఒక కుర్ర లాయరు ప్రాక్టీసు ప్రారంభించాడు. మా తాతయ్యకి మద్రాసు లా కాలేజీలో పరిచయమట.
చిన్నప్పుడెప్పుడో చెప్పినట్లు గుర్తు. బహుశా ౧౯౩౦ వ సంవత్సరమేమో. పెద్ద తేడా లేదు. ఆయన కూడా ఇదే వంతెన మీదుగా అగడ్తను దాటి నాలాగే ఇదే దారిన నడిచాడనుకుంటాను. 
కానీ రెండు విషయాల్లో ఆయనకీ నాకు తేడా వుంది.
ఒకటి ఆయన కాల్చిన సిగరెట్టు, అది సిస్సర్సు. తరవాత అదేదో పుస్తకంలో ఆయనే చెప్పారు. 'నారాయణరావు'  అనుకుంటా.
రెండవది. ఆనాడు ఆయన వేసిన ప్రతి అడుగూ ఒక వాక్యమై తెలుగు వాళ్ళు గర్వించదగ్గ  ఒక నవల అయ్యింది. 
ఆయన పేరు శ్రీ అడివి బాపిరాజు. ఆయన ఆరోజు చూసిన శిలా శాసనం ఇప్పటికీ అలాగే ఉంది. 

శ్రీ కాకతీయ కటక సన్నాహ  
శ్రీ రుద్రదేవ దక్షిణభుజదండ  
కడుపులూరి పురవరాధీస్వర 
 కోసగి మైలి తలగొండుగండ 
 ఉప్పల సోము తలగొండుగండ 
 మనుమకుల మార్తాండ 
 రాపాక భీమ నిర్ధూమధామ
 కందూరి కేశినాయకు తలగొండుగండ
వందిభూపాల తలగొండుగండ
అక్కినాయకుతలగొండుగండ 
మేడిపల్లి కాచాయ ఉరిశిరకుండ 
తెర్రాల కాటయ దిశాటపట్ట
ఏరువతొండ గోధూమఘట్టన ఘరట్ట
బేడచెలుకినాయని నిస్సాణాపహారణ
చోడోదయపట్టసూత్రతురంగాపహరణ
కోట పేర్మడిరాయని కంటాభరణదూరకార
వర్ధమానపురవరేశ్వర
శ్రీ శ్రీ శ్రీ గోన గన్నయా రెడ్డి మహామండలేశ్వర